Ομαδική έκθεση με επιμέλεια της Μαρίνας Φωκίδη

Καλλιτέχνες

Ιάσονας Καμπάνης

Ελένη Κοτσώνη

Ζόε Πολ

Πάνος Προφήτης

Γιούγκοεξπορτ

Διάρκεια 12/05/2022 – 09/09/2022

Η αίθουσα τέχνης Ρεβέκκα Καμχή έχει τη χαρά να σας προσκαλέσει στα εγκαίνια της ομαδικής έκθεσης Επιστημολογίες του Ήλιου που επιμελείται η Μαρίνα Φωκίδη.

Πως μπορεί να ερμηνευτεί μια συνάντηση κάτω από ένα τόσο παράδοξο και συνάμα τόσο οικείο τίτλο; Τι μπορεί να συμβαίνει σε μια έκθεση όπου επικρατεί ο ήλιος ως κινητήρια δύναμη και μαζί ως ένας υπαρξιακός τόπος; Είναι άραγε η φυσική συνθήκη του φωτός το σημείο εκκίνησης για τις/τους καλλιτέχνες που συν-παρουσιάζουν την δουλειά τους στον κοινό χώρο της αίθουσας Ρεβέκκα Καμχή, ή είναι –ίσως- ο βαθμός εγγύτητας των περιοχών στις οποίες συλλήφθηκαν και δημιουργήθηκαν τα έργα τους;

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα της Ζόε Πολ, υφαντά πάνω σε σχάρες απο παλιά ψυγεία, πορτραίτα ζώων του Ιάσονα Καμπάνη παρμένα απο Ελληνικά μωσαικά και ζωφόρους, ζωόμορφα κεραμικά γλυπτά και βάζα της Γιούγκοεξπορτ, γλυπτές μάσκες του Πάνου Προφήτη που θυμίζουν την εικονογραφία αρχαίων Ελληνικών αμφορέων και αφηρημένες κατασκευές της Ελένης Κοτσώνη, φτιαγμένες απο κομμάτια εικόνων, αναδημιουργώντας μια αφήγηση που υπάρχει στο παρελθόν, παρόν και το μέλλον.

Μεγαλωμένες /Μεγαλωμένοι σε τοποθεσίες του ευρύτερου Νότου, όπου ο ήλιος δεν «εξημερώνεται» εύκολα, όπως στην Αθήνα, το Βελιγράδι, τα Κύθηρα, τη Λιβαδειά, τη Νότια Αφρική ή την Ρόδο, οι καλλιτέχνες της έκθεσης μοιράζονται αναφορές από νοτιοανατολικούς πολιτισμούς, πολιτικές ιδιοσυγκρασίες, κοινωνικές σχέσεις, οικονομικές πραγματικότητες, χειρωνακτικές τεχνοτροπίες, μύθους και παραδόσεις, «σχήματα» και «χρώματα», που διασώθηκαν πέρα της ηγεμονικά «επιβαλλόμενης», «λευκής» αγνότητας της Αναγέννησης και του Κλασικισμού, πέρα του ορθολογικού Διαφωτισμού και της επικράτησης της αμιγούς Δυτικής Σκέψης.

Φωτογραφίες: Στάθης Μαμαλάκης

Επιμελητικό Κείμενο

Πως μπορεί να ερμηνευτεί μια συνάντηση κάτω από ένα τόσο παράδοξο και συνάμα τόσο οικείο τίτλο; Τι μπορεί να συμβαίνει σε μια έκθεση όπου επικρατεί ο ήλιος ως κινητήρια δύναμη και μαζί ως ένας υπαρξιακός τόπος; Είναι άραγε η φυσική συνθήκη του φωτός το σημείο εκκίνησης για τις /τους καλλιτέχνες που συν-παρουσιάζουν την δουλειά τους στο «κοινό» χώρο της αίθουσας της Ρεβέκκας Καμχή, ή είναι -ίσως-ο βαθμός εγγύτητας των «περιοχών» στις οποίες συλλήφθηκαν και δημιουργήθηκαν τα έργα τους;

To φως ορίζει το «πνεύμα του τόπου» (genius loci), ενός οποιουδήποτε «συγκεκριμένου» τόπου με «συγκεκριμένο» φως. Ο ήλιος πληροφορεί την ψυχή και το νου, ίσως και να διαμορφώνει την καθολική γνώση και αίσθηση γύρω από τον κόσμο. Συγκεκριμένα, στην αναλογία του σπηλαίου ο Πλάτων αναφέρει ότι όσοι καταφέρουν να λυθούν από τις αλυσίδες και να βγουν από το σπήλαιο είτε θα τυφλωθούν από την λάμψη του ήλιου και θα επιστρέψουν πίσω, είτε θα συνηθίσουν το φως και θα καταλάβουν ότι όσα έβλεπαν μέσα στο σπήλαιο ήταν απλά προβολές, σκιές της αλήθειας. Κυρίως όμως ο «προσανατολισμός» (προς τον ήλιο) μοιάζει να είναι ενός είδους «ταυτότητας», και ταυτόχρονα μια κατάσταση ταύτισης πέρα από όρια και συνοριακές γραμμές. Με αυτή την έννοια οι «τόποι» από τους οποίους οι συμμετέχουσες /συμμετέχοντες καλλιτέχνες αντικρύζουν τον ήλιο είναι το γεγονός που ίσως να συνιστά τον «λόγο» συνάντησης τους. Οι προσλαμβάνουσες που μοιράζονται-μια σειρά συγκεκριμένων συνηθειών, επιθυμιών, τρόπων διαβίωσης, γεωγραφικών και θρησκευτικών ζυμώσεων-κάτω από τον ατίθασο ήλιο, είναι η «κοινή τους χώρα» Ταυτόχρονα είναι και η συνθήκη η οποία διέπει αυτή την συνάντηση:  Η «συνθήκη»  μιας «κατά τόπους- παγκοσμιοποίησης».

Μεγαλωμένες /Μεγαλωμένοι σε τοποθεσίες του ευρύτερου Νότου, όπου ο ήλιος δεν «εξημερώνεται» εύκολα, όπως στην Αθήνα, το Βελιγράδι, τα Κύθηρα, τον Παρνασσό, τη Νότια Αφρική, την Ρόδο, οι καλλιτέχνες της έκθεσης μοιράζονται αναφορές από νοτιοανατολικούς πολιτισμούς, πολιτικές ιδιοσυγκρασίες, κοινωνικές σχέσεις, οικονομικές πραγματικότητες, χειρωνακτικές τεχνοτροπίες, μύθους και παραδόσεις, «σχήματα» και «χρώματα», που διασώθηκαν πέρα της ηγεμονικά «επιβαλλόμενης», «λευκής» αγνότητας της Αναγέννησης και του Κλασικισμού, πέρα του ορθολογικού Διαφωτισμού και της επικράτησης της αμιγούς Δυτικής Σκέψης.

Μια σειρά υφαντών σε άχρηστες -πλέον-μεταλλικές πλάτες ψυγείων, (της Zoe Paul) αναμιγνύονται με ένα σύνολο πινάκων-πορτραίτων ζώων -διαλεγμένων από ψηφιδωτές και ανάγλυφες παραστάσεις της αρχαίας ελληνικής τέχνης -(του Ιάσονα Καμπάνη), δημιουργώντας ένα φάσμα συσχετισμών μεταξύ της λαϊκής και της αρχαιοελληνικής κουλτούρας. Είναι αυτοί οι συσχετισμοί, οι οποίοι «ξεχάστηκαν» μέσα στην δύνη της βορειοδυτικής «παρερμήνευσης» του ελληνικού πολιτισμού. Την ίδια ώρα, τέσσερα κεραμικά «λατρευτικά» γλυπτά και βάζα, κάποια με ζωόμορφες όψεις και άλλα σε πιο αφηρημενες φόρμες, (της συλλογής Yugoexport ) συνομιλούν με τις μάσκες–γλυπτά (του Πάνου Προφήτη) οι οποίες φέρουν σαφείς αναφορές στις εικονογραφήσεις αγγείων της αρχαιοελληνικής περιόδου. Κρεμασμένα στους τοίχους, αυτά τα λοξά προσωπεία με το χαρακτηριστικά-κατά μέτωπο-παράτυπο βλέμμα τους, αναμένουν καρτερικά να «ενεργοποιηθούν» παίρνοντάς, ακόμα πιο δραστικό μέρος στην ευρύτερη αφήγηση. Άραγε θα ακολουθήσουν την ωδή των «ανάγλυφων» τράγων που κρέμονται λίγο πιο κάτω? Αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε εκ των προτέρων. Οι καταστάσεις είναι αυτές που θα ορίσουν την ροή, και αυτές οι οποίες συνήθως διαμορφώνονται από την διαδικασία συναντήσεων ανθρώπων και φαντασμάτων, εμψύχων και άψυχων οντοτήτων. Δεν προκαταβάλλονται από προδιαγραμμένες οικειοποιήσεις της «ιστορίας» ούτε από την χειραγωγημένη μετά-αφήγησης της. Μια πάγιά τακτική, η τελευταία, του Βορά και της Δύσης να ερμηνεύει και να αφηγείται τον Νότο και την Ανατολή. Τέλος, ένα ακόμη έργο (της Ελένης Κοτσώνη) οικοδομείται πριν και-περιστασιακά-κατά την διάρκεια της έκθεσης το οποίο είναι αδύνατον να συγκεκριμενοποιηθεί εκ προοιμίου. Αποτελείται από παρελθοντικά «αποσπάσματα» που επαναχρησιμοποιούνται μαζί με νέες «ιστορίες» και «υλικό» για να συνθέσουν ένα αφήγημα, πιθανά χωρίς τέλος. Φορμαλιστικές και εννοιολογικές αναφορές από το ευρύτερο genius loci της περιοχής, οι οποίες είναι εμφανείς και σε όλα τα άλλα έργα, χρησιμοποιούνται και εδώ, κρατώντας κατά αυτό τον τρόπο τον ρυθμό του continuum μεταξύ του παρελθόντος του παρόντος και του μέλλοντος, και τούμπαλιν.

Οι «επιστημολογίες του ήλιου»: αυτού που εμφανίζεται και χάνεται, που ζεσταίνει και καίει, που φωτίζει και αντανακλά, που διαλύει τα σύννεφα. Αυτού που θεραπεύει την ψυχή.

 Ο ήλιος είναι η ενέργεια που όλες/όλοι θέλουν να είναι κοντά της. Και αυτές /αυτοί που γεννήθηκαν δίπλα του, και εκείνες /εκείνοι που σπεύδουν να βρεθούν μαζί του, από τα γκρίζα μακριά. Ο ήλιος απαιτεί σεβασμό, δεν ελέγχεται, δεν δαμάζεται, πιθανά δεν αγοράζεται, και η απληστία τον καθιστά καταστροφή. Ίσως και για αυτό να αναφέρεται στο τίτλο αυτής της έκθεσης ο όρος επιστημολογία. Αν και η οντολογία μπορεί να μοιάζει πιο ταιριαστή με το ήλιο, μια που είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με την φύση της πραγματικότητας και της αλήθειας, η επιστημολογία είναι αυτή που ερευνά τις μεθόδους της απόκτησης της γνώσης: την σχέση της πραγματικότητάς και του ερευνητή/της ερευνήτριας.

Και είναι αυτή η σχέση που ψάχνουμε, αέναα. Η σχέση που θα θέλαμε να ψάξουμε και μαζί σας, μέσα από πολλαπλές, ταυτόχρονες οπτικές γωνίες και προσανατολισμούς και σε πολλές διαφορετικές ευκαιρίες μέσα στο καλοκαίρι, όπως αυτή του θερινού ηλιοστασίου όπου ο ήλιος θα βρίσκεται στο ζενίθ του.

Μαρίνα Φωκίδη